Sivrisinekler insan terinin kokusunu nasıl algılar ?

Dişi sivrisinekler insanlardan faydalanmak için, karbondioksit, vücut kokusu, sıcaklık, nem ve görsel ipuçları gibi verileri topladığı bilinir. Şimdi ise 28 Mart’ta Current Biology dergisinde yayınlanan makalede sivrisineklerin insan teri içinde bulunan asitli uçucu maddeye nasıl toplandıklarını keşfetti.

Burada temel olay sivrisineklerde bulunan IR8 geni tarafından kontrol edilen koku alma reseptörüdür. Araştırmacılar IR8 geni fonksiyonel olmayan sivrisineklerin insanları daha az ısırdığını keşfetti. Bu bulgular doğrultusunda sivrisineklerle mücadele etmede alternatif bir çözüm olduğunu düşünüyorlar.

IR8’in işlevini kaldırmak, sivrisineklerin konak arama faaliyetlerini %50 oranında azaltıyor diyor; Florida Uluslararası Üniversitesinden sivrisinek nörobiyoloji araştırmacısı Matthew DeGennaro. Bu keşif sayesinde insanlar sivrisineklerin konakları olmaktan çıkabilir. IR8 yolu yeni sivrisinekleri kendine çeken bir tuzak tasarlanmasında da kullanılabilir. Bu tuzaklar sivrisinekleri kendilerine çekerek insanları konak durumundan çıkarabilir.

The Rockefeller Üniversitesinden post doktora öğrencisi Leslie Vosshall sivrisinekler üzerinde yaptığı; Orco adlı geni değiştirilmesiyle davranışlarında nasıl bir değişiklik olduğunu anlamak üzerine çalışmalar yapıyordu. Bu çalışma Matthew DeGennaro’nun çalışmaları için bir ön ayak oldu.

Bu sivrisinekler insanlar ve hayvanlar arasında konak farklılığını anlamakta güçlük çekiyorlardı. Ayrıca bu sinekler nektarlara ve DEET’e (sivrisinek kovucu madde) karşı olan isteklerini de kaybetti. Ama konak olarak insanlara ve omurgalı hayvanlara karşı ilgilerini kaybetmemişlerdi. Bunun üzerine bulunacak daha fazla reseptör geni olduğunu düşündüler.

Başka bir çalışmada DeGennaro ve meslektaşları, geniş çapta iyonotropik reseptörler ve özellikle antende ifade edilen IR8A olarak bilinen başka bir reseptör grubuna baktılar. Daha sonra bu bölgenin genetik kodunu düzenlediler ve koreceptörlerin insan kokusunu saptamadaki katkısını ve diğer inceledikleri koku alıcılarıyla genetik etkileşimini test ettiler.

Bu çalışmada IR8A geninin mutant versiyonlarının insan kokusunun çekici gelmediğini ve insan kokusunun diğer kimyasal bileşenlerini tespit edemediği anlaşıldı. Bu sivrisineklerde yapılan kan testlerinde ise IR8A mutant canlıların insan kanına karşı isteklerini kaybettiği görülmüş fakat ısı ve CO2 ye karşı bir isteksizlik görülmemiştir. Bulgular ayrıca çeşitli reseptörlerin genetik etkileşimlerinin, sivrisinekleri CO2 ile insan kokularına karşı duyarlı hale getirdiğini gösterdi.

DeGennaro, nihai hedeflerinin insanları sivrisinek ısırıklarından korumak için hayat kurtaran bir ilaç geliştirmek olduğunu söylüyor. Bu yeni çalışma, bu yolda atılan önemli bir adım olduğunu söylüyor. Dang, Zika, Sarı Humma ve sıtma gibi hastalıkların yayılması bu sivrisineklerin bizi ısırmasını engellersek çözülebileceğini düşünüyor.

Araştırmacılar şimdi IR8a yolunun daha ayrıntılı bir görüntüsünü almayı umuyor. Daha sonra, onları potansiyel olarak yeni sivrisinek cezbedici ve kovuculara götürmek için belirlenen genleri kullanarak kimyasal elemelere başlayacaklar.

SERKAN ÇAKIROĞLU tarafından kaleme alınmıştır, üyeliği ardından hesabına aktarılacaktır.
https://news.fiu.edu/2019/scientists-discover-how-mosquitoes-zero-in-on-our-sweat