Sinir Hücrelerinin Yardımcıları: Glia Hücreleri

Nöronlar, yani sinir hücreleri, vücudumuzda sinyalleri algılamaktan, onları değerlendirmekten ve gerekli cevapları vermekten sorumlu hücrelerdir. Temel olarak; dendrit, hücre gövdesi ve aksondan oluşmaktadırlar. Adları nöronlar kadar duyulmayan glia hücreleri ise, nöronlara birçok farklı yoldan yardım eden ve sinir sisteminde nöronlardan fazla sayıda bulunan hücrelerdir.

Glia hücreleri, merkezi sinir sisteminde bulunanlar ve çevresel sinir sisteminde bulunanlar olarak ikiye kategoriye ayrılmaktadır.

Merkezi sinir sisteminde görevli Glia hücreleri

Oligodendrosit

Oligodendrositler, merkezi sinir sistemini oluşturan nöron hücrelerinin aksonlarında myelin adı verilen ve temel olarak lipidten oluşan yapıyı oluşturmaktan sorumludur.

Lipidler akson membranını daha az geçirgen yaptığı için, bir başka deyişle iyonların hareketini kısıtladığı için, myelin aksonda sinyal iletimini hızlandırmaktadır.

Kısaca; oligondendrositler tarafından kaplanan sinir hücreleri, kaplanmayanlara oranla sinyali daha hızlı iletmektedir. Ayrıca, adından da anlaşılabileceği gibi “oligo” bir oligodendrosit birden fazla nöronu kavrayabilmekte, yani birden fazla aksonda myelin oluşturabilmektedir.

Mikroglia

Mikroglia hücreleri, bağışıklık sistemi hücreleridir ve merkezi sinir sistemindeki nöronları patojenlerden korumaktan sorumludur.

Herhangi bir patojenin varlığını algılayan mikroglia hücreleri, etrafa ROS (Reaktif Oksijen Türleri) salarak, diğer hücreleri de bu durumdan haberdar etmektedir. Son dönemlere kadar sadece zararlarıyla bilinen ve antioksidanlarla tamamen bitirilmeye çalışılan ROS’un, böyle önemli bir görevinin olması ise oldukça ilginçtir.

Mikroglialar, gelişimde de önemli rol oynamaktadır: Gelişim esnasında gerekenden daha fazla sinaps (nöronlar arası bağlantı) oluşturulmaktadır. Oluşan sinapsların daha az kullanılanları ise, zamanla mikroglialar tarafından yok edilmektedir.

Ayrıca yapılan son araştırmalar, nedeni henüz anlaşılamasa da, mikrogliaların Alzheimer hastalarında daha aktif olduğunu kanıtlamaktadır.

Astrosit

Astrosit hücreleri, birçok görevi yerine getirmektedir:

• Kan-beyin bariyerini oluşturarak beyne zararlı maddelerin geçişini önlemektedir.
• Sinapslarda bulunan nörotransmitterleri endositozla alarak onları ortadan kaldırmaktadır.
• Nöronlara mekanik destek sağlamaktadır.
• Yeri geldiğinde gerekli glukozu sağlayabilmek için glikojen depolamaktadır.
• Merkezi sinir sisteminde pH’ı ve çeşitli iyon dengelerini sağlamaktadır.

Ependimal Hücreleri

Ependimal hücreleri, beyinde bulunan ve boşluk olarak tarif edilebilecek ventriküllerin etrafını kaplamaktan sorumludur.

Çevresel sinir sisteminde görevli Glia hücreleri

Schwann Hücreleri

Aslında Schwann hücrelerinin görevi, oligodendrositlerin göreviyle aynıdır. Yani, Schwann hücreleri de, nöronların aksonlarının etrafını lipidle sarmalamaktan, bir başka deyişle myelini oluşturmaktan sorumludur.

Fakat; bir oligodendrosit birden fazla nöronu myelinleyebilirken, bir Schwann hücresi sadece bir nöronu myelinleyebilmektedir.

Satellite Hücreleri

Satellite hücreleri, çevresel sinir sistemini oluşturan nöronların etrafında bulunarak, onlara hem mekanik destek sağlamakta, hem de mikro çevrelerini düzenlemektedir.