Biyoloji GünlüğüUtah Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırmada, güçlü ruhani deneyimler sırasında yaşanan hislerin, beynin ödül merkezi olan nucleus accumbens (aynı zamanda haz ve bağımlılıktan da sorumlu) ile ilişkisi olduğu keşfedildi. Bu da, aşık olduğumuzda, seks yaptığımızda, kumar oynadığımızda, müzik dinlediğimizde ve uyuşturucu aldığımızda aktive olan devrelerin, aynı şekilde dinsel ve ruhani deneyim sırasında da aktif hâle geldiği anlamına geliyor.
Social Neuroscience‘da yayımlanan araştırmanın yazarlarından nörobiyolog Jeff Anderson “İnançlıların ruhani, ilahi veya aşkın olarak yorumladığı deneyimlere beynin nasıl müdahale ettiğini henüz anlamaya başlıyoruz” diyor. “Beyin görüntüleme teknolojileri, son birkaç yılda, bin yıldır merak ettiğimiz sorulara cevap verebilecek hâle geldi.”
İnancın hangi beyin ağlarını etkilediğini anlamak için, önceden misyonerlik faaliyeti yürütmüş olan 19 Mormon’a ruhani hisler uyandırmak amacıyla çeşitli görevler verildi (çeşitli dinsel materyalleri ve dini liderlerin videolarını izlemek gibi) ve bu esnada fMRI yöntemiyle (MR tarayıcısı ile yapılan bir görüntüleme tekniği) beyinlerindeki aktivite izlendi.
Deney sırasında katılımcılara sık sık huzur ve Tanrı’ya yakınlaşma hissi olarak tanımlanan “Ruh”u hissedip hissetmedikleri soruldu ve ruhani bir hissin doruğuna ulaştıklarında bir düğmeye basmaları istendi. (Mormonlar bu hisler için, doktrinsel ilkelerin doğrulanması ve tanrıyla iletişimin başlıca araçları gözüyle bakıyor).
Deney sırasında katılımcılar, neredeyse istisnasız olarak, yoğun ibadet faaliyeti sırasında yaşanan türden hisler deneyimlediklerini bildirdiler. Yaşadıkları huzur hissini ve fiziksel olarak hissettikleri sıcaklığı tarif ettiler. Pek çoğu tarama sonunda gözyaşları içinde kalmıştı.
Beynin ödül devrelerinin yanı sıra, araştırmacılar, ruhani hislerin, değer biçme, yargılama ve ahlaki muhakeme gibi yüksek bilişsel faaliyetlerin gerçekleştiği orta prefrontal korteksle ilişkisi olduğunu buldular. Ruhani hisler beynin dikkat toplamayla ilgili bölümlerini de etkinleştiriyordu.
Sonuçlar ne kadar ilginç olursa olsun araştırmacılar, bulgulara ihtiyatlı yaklaşılması ve çok fazla çıkarımda bulunmamak gerektiği konusunda uyarıyor ve dinsel deneyimlerin bireyden bireye, kültürden kültüre büyük oranda değişiklik gösterdiği için bunların pekçok nörolojik sebep ve sonuçları olmasının muhtemel olabileceğini belirtiyorlar. (Bu araştırmaların beyindeki “Tanrı bölgesi” ifadesini doğrulamak amacıyla yapılmadığını hatırlatmakta da yarar var).
Son olarak, Andersonbu ödül mekanizmasının dinsel şartlandırmayla “komşunu sev”, “liderine itaat et” gibi emirlere ikna için de kullanılabileceğine ve aynı uyaranlar tarafından biçimlendirilen dinsel deneyimlerin uyumsuz olabileceğine de işaret ediyor. Örneğin dünyanın bir tarafında dindar birinin tamamen zararsız bir biçimde kutsal kitabını okurken yaşadığı duygulanımla, dünyanın bir başka tarafında dinsel şiddete başvuran IŞİD üyesinin yaşadığı duygulanımın aynı beyin devrelerini harekete geçiriyor olması mümkün.
Oxford Üniversitesi’nden nörobilimci Katja Wiech bu konuda farklı düşünenlerden. Şüphesiz, dinin radikal boyutunun ardında yatan çok farklı etmenler olabilir. Wiech’e göre, din adına terör eylemi gerçekleştirilmesine neden olan motivasyonun ödül mekanizmasıyla hiçbir ilgisinin olmaması mümkün.
Gelişen nörobilimin bulgularıyla insan davranışlarını bu yönlü değiştiren din olgusunun ardında yatan nedenler belki ileride daha iyi anlaşılabilecek.
Kaynaklar:
- http://www.iflscience.com/brain/religious-experiences-activate-same-brain-pathways-sex-drugs/
- http://neurosciencenews.com/neurotheology-mpfc-reward-5622/
- http://www.ibtimes.co.uk/religious-brain-reacts-god-like-drug-says-neuroscience-1593855
Bilim Günlüğü
Tolga H.
Bilim Delisi
