Bilim DelisiKırmızıya kayma ve maviye kayma uzaydaki nesneler, mesela galaksiler, bizden uzaklaştıklarında ya da bize yaklaştıklarında ışığın nasıl değiştiğini tanımlar. Bu, evrenin genişlemesini anlamak için kilit noktadır. Görünür ışık, gökkuşağına bakan herkesin görebildiği renk tayfıdır.
Asıl mantık yaklaşıma göre ışığın nasıl değiştiğini tanımlar. Bu, evrenin genişlemesini anlamak için kilit noktadır. Kırmızıya Kayma ve Maviye Kayma nedir?
Bir nesne bizden uzaklaştığında bu tayfın kırmızı tarafına doğru kayar; çünkü dalga boyu uzar. Nesne bize yaklaştığındaysa görülebilen tayfın mavi tarafına kayar.
Bu durumu daha rahat anlayabilmeniz için Avrupa Uzay Ajansı, bir polis arabasını örnek gösteriyor. Sirenleri çalan polis arabası, yani sesin kaynağı, size yaklaşırken ses gitgide artar, sizi geçtiğindeyse ses azalır. Bu fenomen aslında Christian Andreas Doppler’ın keşfettiği Doppler etkisi‘dir.
Işık dalga boylarıyla yayıldığı için dalga boyları nesnelerin göreceli konumuna bağlı olarak gerilir ya da sıkışır. Bunu günlük yaşantımızda fark edemiyoruz; çünkü ışık sesten bir milyon kat daha hızlı hareket ediyor.
Amerikan astronom Edwin Hubble kırmızıya kaymayı ilk kez açıklayan ve bunu evrenin genişlemesine bağlayan kişidir. 1929’da yayınladığı çalışmalarda neredeyse gözlemlediği tüm galaksilerin bizden uzaklaştığını kaydetmiştir.
Galaksiler bizden uzaklaşıyorlar; çünkü uzayın dokusu genişliyor. Bu durum da galaksilerin sürekli hareket halinde olmasına ve bazı durumlarda tıpkı Andromeda’yla Samanyolu‘nun çarpışacağı gibi çarpışmalara sebep oluyor. Bu genişlemenin diğer bir sonucu olarak genelde evrende kırmızıya kayma gözlemliyoruz.
Kırmızıya kayma ve maviye kayma elektromanyetik tayfın tamamında geçerlidir. Yani radyo dalgaları morötesine doğru daha düşük frekanslara kayarsa kırmızıya kaymış olur.
Bildiğimiz kadarıyla en az üç çeşit kırmızıya kayma vardır:
- Galaksilerin birbirlerine göre hızlarından kaynaklanan kırmızıya kayma,
- Evrenin genişlemesiyle oluşan kırmızıya kayma,
- Kütleçekimsel kırmızıya kayma.
Kütleçekimsel kırmızıya kayma keşfi en zor olanıydı. Onu keşfetmek için astronomlar Sloan Dijital Gökyüzü Araştırması olarak bilinen geniş çaplı bir katalogun istatiksel analizini yaptılar. Sonucunda da tıpkı Einstein‘ın genel görelilikte öngördüğü gibi kütleçekimsel kırmızıya kaymalar olduğunu keşfettiler.
kaynak: https://goo.gl/xmKg7f
Biyolokum
Bilim Günlüğü
CosmicString
Nergiz Kaplan
