Kedi ve Köpeklerde Nöbet ve Epilepsi

Nöbet beynin fonksiyonel bozuklukları sonucu oluşan anormal elektriksel aktivitenin klinik yansımasıdır. Epilepsi nöbeti ise uzun bir zaman periyodunda tekrarlayan çok sayıda nöbeti ifade eder. Zaman ve nöbet sayısı hakkında tam bir fikir birliği olmasa da bir ayda iki veya daha fazla nöbet epilepsi için anlamlı bir klinik bulgudur.

Epilepsili hastalar nöbet öncesi, nöbet başlangıcı, nöbet ve nöbet sonrasında farklı klinik bulgular gösterir. Nöbetin bu safhaları sırasıyla prodrom, aura, iktus ve postikal dönem olarak adlandırılır. Nöbetlerin görülmediği zaman aralığına ise interiktal dönem denir. Prodrom safhada heyecan, korku, sızlanma ve gizlenme gibi davranış değişiklikleri gözlenir. Çoğu zaman gözden kaçar. Nöbetin klinik bulguları görülmeden önceki safhaya aura adı verilir. Bu dönemde beyinde anormal aktivite başlar, klinik olarak nöbet gözlenmez. Sallantılı yürüyüş, aşırı hareketlilik, salivasyon, dışkılama ve kusma oluşur. İktus nöbet anlamına gelir.

Hızlı konu başlıkları

Nöbet ve istemsiz hareketler

Nöbette istemsiz kas hareketleri, davranış bozuklukları ve bilinç kaybı oluşur. İktus çoğunlukla birkaç saniye veya birkaç dakika sürer. Postikal dönem nöbet bittikten sonra beyin fonksiyonlarında ortaya çıkan geçici klinik anormalliklerin görüldüğü zaman dilimini ifade eder. Postikal bulgular birkaç dakikadan birkaç saate kadar sürebilir. Ataksi, körlük, salivasyon, idrar yapma, davranış bozuklukları veya uyku gibi semptomlar görülür. İnteriktal dönem ise nöbetler arasındaki dönemi ifade eder.

Nöbetler klinik görünümleri ve beyindeki başlangıç noktalarına göre fokal veya generalize olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Fokal nöbette bilinç açıktır, sadece davranış değişiklikleri veya sınırlı kas gruplarında istemsiz hareketler oluşur. Generalize nöbette ise beynin tümünde başlar ve bilinç kapalıdır. Fokal nöbetler sekonder olarak generalize nöbete dönüşebilir. Köpeklerde en çok primer generalize nöbet görülür. En yaygın generalize nöbet tipi tonik-klonik nöbettir. Nöbetin ilk bölümü tonik fazdır. Bu fazda tüm iskelet kaslarında kontraksiyon şekillenir, hasta yan tarafına yatar, opustotonus ve ekstremitelerde ekstensiyon, salivasyon, ürinasyon ve defekasyon gibi otonom belirtiler oluşur. Klonik faza geçer. Klonik fazda kaslarda ritmik kontraksiyonlar, sık ve yüzlek solunum, ekstremiteleri kendine çekme ve çiğneme hareketleri görülür.

Epilepsi altta yatan bozukluğa göre idiopatik, sekonder (intrakraniyal) ve reaktif (ekstrakraniyal) olmak üzere 3 gruba ayrılır. Epilepsi ortaya konabilen bir nedene bağlı şekillenmiyorsa primer veya idiopatik epilepsi olarak tanımlanır. İdiopatik epilepside beyinde herhangi bir yapısal lezyon gözlenmez, kalıtsal olduğu düşünülür. Sekonder veya semptomatik epilepsi beyinde tanımlanabilir intrakraniyal lezyon sonucu şekillenir. Reaktif nöbet ise metabolik veya toksik hastalıklar sonucunda oluşur. Bu uyaran ortadan kalktıktan sonra nöbetler ortadan kalkar.

Kedi ve Köpeklerde Nöbete Neden Olan Bozukluklar

1.İdiopatik (primer) epilepsi

Kalıtsal nedenler

2.Sekonder epilepsi

Anomaliler
Hidrosefalus, lissensefali, hidraensefali, porensefali
Enfeksiyöz hastalıklar
Viral enfeksiyonlar (kuduz,distemper,FİP)
Bakteriyel enfeksiyonlar
Protozoar enfeksiyonlar (neosporaozis, toxoplazmosis)
Mantar enfeksiyonlar ( cryptococcosis, blastomycozis, histoplazmozis, coccidimycozis)
Riketsiyal hastalıklar (erlichiosis, rocky mountain spotted fever)
Yangısal Hastalıklar
Granulomatoz meninhoencephalitis, nekrotik meningoensefalitis, eosinophilic meningoencephalitis, Feline polioencephalomyelitis, Steroide cevap veren suppuratif menenjitis, nekrotik vaskulitis
Dejeneratif hastalıklar
Depolama hastalığı
Tümör
Primer veya metastatik beyin tümörleri
Vasküler hastalıklar
Beyin kanaması, infarktüs, feline ischemik ensefalopati
Skar dokusu

3.Reaktif epilepsi

Toksinler
Kurşun, organik fosfor, karbamat, methaldehit, prietrin (kedi), etilen glikol
Metabolik hastalıklar
Hepatik ensefalopati (portasistemik şant, edinsel karaciğer hastalıklar)
Üremik ensefalopati (ABY, KBY)
Hipoglisemi
Hiperviskozite (polisitemia)
Hiperlipoproteinemi
Elektrolit dengesizlikleri
Hipokalemi, hiponatremi, hipernatremi
Tiamin yetersizliği

Tanı: Çoğu zaman hekimin nöbeti görme şansı olmadığından doğru ve detaylı bir anamnez hastalığın tanısında büyük önem taşır. Hasta sahibinden klinik bulguların tanımlaması, sıklığı, süresi ve hastanın nöbetten önce ve sonraki davranışlarının öğrenilmesi nöbete benzeyen ani ve geçici bozuklukların ayırımında oldukça önemlidir. Nöbetlerin sıklığı, şiddeti ve süresinin öğrenilmesi epilepsinin prognozunun belirlenmesinde de faydalıdır. Nöbetlerin belirli bir saatte veya belirli bir aktivite sırasında oluşup oluşmadığı da değerlendirilmelidir.

Nöbetler sıklıkla dinlenme veya uyku sırasında ortaya çıkar, oysa narkolepsi ve bayılma stres veya egzersiz sonrasında gözlenirler. Nöbet sırasında salivasyon, ürinasyon ve defekasyon olup olmadığı öğrenilmelidir. Bu gibi otonom semptomların varlığı ayırıcı tanıda önem taşımaktadır. Hastanın yaş aralığı da tanıda önem taşımaktadır. Nöbet geçiren hasta 1 yaşından küçük veya 5 yaşından büyükse, aniden birden fazla nöbet geçiriyorsa ve interiktal dönemde davranış, duruş değişiklikleri bulunuyorsa semptomatik epilepsi olabileceği düşünülmelidir.

Nöbetlere neden olabilecek herhangi bir sistemik hastalığın varlığını veya kalıcı bir nörolojik bozukluğun varlığını değerlendirmek için detaylı fiziksel nörolojik muayene tam kan sayımı, serum biyokimyasının değerlendirilmesi ve BOS analizlerinib yapılması gereklidir. Beyindeki yapısal bozuklukların görüntülenmesi için kullanılacak en uygun yöntem manyetik rezonans görüntülemedir.

Nöbetle karışan proksimal bozukluklar

Bayılma
Kardiyak aritmileri
Hipotansiyon
Aralıklı güçsüzlük
Hipoglisemi
Hipoadrenokortisizm
Elektrolit anormallikleri
Myestenia gravis
Akut vestibular sendrom
Narkolepsi, katolepsi
Hareket bozuklukları
Egzersiz sonrası güçsüzlük

İdiopatik (Primer) Epilepsi

Epilepsi ortaya konabilen bir nedene bağlı şekillenmiyorsa primer veya idiopatik epilepsi olarak tanımlanır. Hastalığın kalıtsal olduğu düşünülür. “İdiopatik” terimi “nedeni bilinmeyen” değil “kendiliğinden oluşan” anlamında kullanılır. Köpeklerde nöbetlerin %25-30’u idiopatik epilepsidir. Alman Çoban köpeği, Beagle, Belçika tervuren, Keeshond, Dachshund, zlabrador Retriewer, Golden Retriewer, Shetland sheepdog, Irish wolfhund ve English springer spaniel ırkı köpekler genetik predizpozisyon vardır. Kedilerde köpeklerle karşılaştırıldığında sekonder epilepsi daha yaygındır. Fakat idiopatik epilepsi kedilerde de bildirilmiştir.

Klinik Bulgular: Çoğu hayvanda ilk nöbet 6 ay ile 3 yaş arasında oluşur. Fakat bazı olgularda 5 yaşına kadar nöbet oluşmayabilir. Nöbet genellikle generalize tonik-klonik özelliktedir ve 1-2 dakikada sonlanır. Nöbetlerin sıklığı farklılık gösterebilir. Genellikle nöbetler arasında düzenli aralıklar vardır. Büyük ırk köpeklerde yaş birlikte nöbetin sıklığı ve şiddeti artabilir. Nöbetler genellikle dinlenme, uyku, uykuya dalma veya ani uyanma döneminde oluşur. Çoğu nöbet spoantane oluşur, fakat bazı hastalarda ani ses, heyecanlanma, hiperventilasyon veya egzersiz sonrası uyarılabilir. Etkilenmiş hayvanlar nöbetler arasında klinik olarak normaldir.

Tanı: İdiopatik epilepsi tipik olarak belirli bir yaşta başlayan, interiktal dönemde nörolojik anormalliklerin olmadığı ve nöbete neden olan sekonder hastalıkların eliminasyonuna dayanan klinik bir tanıdır. İdiopatik epilepsili hastalarda fiziksel, nörolojik, oftalmolojik muayeneler ve rutin laboratuvar testleri normaldir. Nöbetler arasında nörolojik belirtiler bulunursa, hayvanlar idiopatik epilepsi epilepsi için tipik yaş ve ırkta değilse ve idiopatik nöbete benzer nöbet göstermezse metabolik ve sistemik değerlendirmeler, BOS, CT veya MRI değerlendirmeleri yapılır.

Status Epileptikus ve Akut Tekrarlayan Nöbet

En az 5 dakikada sonlanan veya nöbetler arasında tamamen normale dönmeyen generalize nöbet haline status epileptikus denir. Akut tekrarlayan nöbet ise 24 saatlik periyotta 2 veya daha fazla nöbeti ifade eder, hastada nöbetler arasında tamamen bilinç açıktır. İdiopatik epilepsili köpeklerin %50-60’ında akut tekrarlayan nöbet veya status epileptikus görülür.

Generalize status epileptikus iki safhaya ayrılır. İlk aşamada tonik-klonik nöbet oluşur ve otonom aktivitenin artışıyla hipertansiyon, hiperglisemi, hipertermi ve beyne giden kan miktarında artış oluşur. İkinci aşamada sistemik belirti ve kas aktivitesi olmasa da beyindeki aşırı elektriksel aktiviteye bağlı metabolik düzensizlikler hayatı tehtid eder. Bu nedenle nöbeti olabildiğince erken durdurulmalıdır.

Vestibular Hastalık

Vestibular sendrom veya başın eğik tutulması kedi ve köpeklerde sentral veya periferal vestibuler sistemin etkilendiği yaygın nörolojik anormalliklerdir. Vestibular sistem hayvanın yerçekimine karşı uyumundan sorumludur. Başın pozisyonuna göre göz, vücut ve ekstremite hareketlerini düzenler. Vestibular sistem sentral (serebellum, spinal kord ve beyin kökündeki vestibular çekirdekler ve medulla) ve periferal (iç kulak, utricule, saccule, semisirkuler ve kohleer kanlar ve VIII. sinirin vestibular kolu) vestibular sistem olmak üzere iki bölümden oluşur. Sentral ya da periferal vestibular hastalık bulunan hayvanlarda en önemli bulgu lezyonun bulunduğu tarafa doğru başın eğik tutulması. Fakat sentral lezyonlar kaudal serebellar pedunkul veya serebellumun flocculonodular lobunda oluştuğunda lezyonun ters tarafına doğru başın eğik tutulması gibi paradoksik vestibular bulgulara neden olabilir. Ayrıca vestibular hastalıkta denge kaybı, ataksi, dar bir alanda kendi etrafında dönme, spontan nistagmus, strabismus ve bazen düşme veya yuvarlanma oluşur.

Aşağıdaki videoda epilepsili bir köpek gösterilmiştir.