Hayvanlarda Hiyerarşi ve Yönetim Düzeni

İnsan seçimlerinin sonuçlarını yaşayan bir varlıktır. Bunun yanında günümüzde insanların içinde bulunduğu her topluluğun bir idare edilme anlayışı vardır. Bazı kararlar alınır ve uygulanır. Bu kararların ne şekilde alınıp uygulandığını konuşmaya başladığımızda siyaset dediğimiz kelime devreye girer. Peki bu durum hayvanlar alemindeki durum ve hayvanlarda hiyerarşi nasıldır?

Şempanzelerden başlayalım. Gücü ellerinde tutmayı tercih eden, bu yüzden arkadaşlarını kendilerine göre daha zayıf olanlardan seçen bir türdür. Kendi ihtiyaçlarını ve çıkarlarını ön planda tuttukları için yapılan gözlemlere göre şempanzeler arası arkadaşlıklar ve ittifaklar oldukça değişkendir.

Kimin kimin kayığına bindiği kısa sürede değişiklik gösteriyor da denilebilir. Erkek egemen yönetim anlayışı benimsiyor olmalarına karşın en iyi alfa erkek şempanze lider olacak gibi bir durum oluşmaz. Tamamen kurulan strateji ve ittifak olunan şempanzelerin desteği önemlidir. Herhangi bir dış tehditle karşılaştıklarında iç çekişmeleri bir kenara bırakıp, birbirlerine kenetlenirler. Dostluk ve düşmanlık kavramları vardır. Yeri geldiğinde dostlarına rüşvet niteliğinde daha fazla besin verip, düşmanlarına ise tam tersini yaparak düşmanlıklarını belli ederler. Şempanzeler için kendi türleri içerisinde monarşiyle oldukça benzerlik gösteren bir yönetim şekillerinin var olduğu söylenebilir.

Öte yandan pigme ya da cüce şempanze olarak adlandırılan bonobolar en son keşfedilmiş insansı maymun türüdür. Yönetim şekilleri diğer şempanzelere göre bir takım farklılıklar içerir. Anaerkil düzende yaşamlarını devam ettirirler. Güç yine şempanzelerde olduğu gibi önemli bir unsurdur fakat dişinin gücü statüleri belirler. Savaşın ve rekabetin daha az olduğu bir türdür bonobolar. Bu durumun habitatları gereği yaşadıkları yerde kavga etmek, avlarını korumak zorunda kalmamalarından ve anaerkil düzenin hakim olmasından kaynaklandığı düşünülür. Ancak yine de diğer şempanzelerde olduğu gibi monarşik yönetimle daha fazla benzerliği olan bir yönetim şekilleri vardır.

Karıncalar koloni denen büyük gruplar halinde yaşarlar ve her karıncanın statüsüne göre bir görevi vardır. İşçi karıncalar bir nevi yuvadaki çöpleri taşımakla görevlidir ve dişilerdir. Köle-yapıcı karıncalar yağmacı karıncalardır. Diğer karıncaların yuvalarına saldırıp yumurtalarını çalarlar ve çalınan yumurtalar vasıtasıyla koloniye katılan yeni karıncalar da köle karınca statüsünde hayatlarına devam ederler. Her koloninin en az bir tane kraliçe karıncası vardır. Kraliçe karıncaların doğduklarında kanatları vardır ve büyüyüp kendi kolonilerini kurmak için uçup gittiklerinde kanatları düşer. Hiyerarşik düzeni karıncalar da yıkamamış olup yine şempanzeler ve bonobolar gibi monarşi ile yönetilmektedirler.

Siyah ve beyaz renklerden oluştuğu için panda karınca olarak adlandırılan karınca türünde ise durumlar biraz daha farklı. Kraliçe karıncası olmadığı gibi işçi karıncası da yok. Haliyle panda karıncaların kendi aralarında herhangi bir iş bölümleri de yok. Cinsiyet ayrımı da olmayan bu karınca türünün en belirgin özelliği zehirinin oldukça kuvvetli olması. Belirli kuralları ve statüleri olmadığı için hiyerarşik düzeni ortadan kaldırmış bir tür olduklarını söyleyebiliriz.

Demokrasiyle benzeştirebileceğimiz bir yönetim anlayışı olan bir türden örnek vermek gerekirse arılardan bahsedebiliriz. Kolonileri yeteri kadar büyüdüğünde kraliçe arı bazı işçi arılarla beraber yeni yuva arayışına çıkar ve bahsettiğimiz demokratik anlayış tam da bu noktada ortaya çıkar. Uygun yuvayı bulduğunu diğerlerine bildirebilmek için arı dansı yapmaya başlarlar. Bu bazen 16 saati bile bulabilir ve bu şekilde kendilerine destekçi toplarlar. Herhangi bir taraf ciddi bir çoğunluk sağlayana kadar bu danslar devam eder. En sonunda en çok destekçisi olan tarafın bulduğu yuvaya yerleşilir.

Verilen birkaç örnekten de anlayabileceğimiz gibi bazı hayvanlar da tıpkı insanlar gibi kolektif kararlar alırlar. Birçok hayvan türünün kendi içlerindeki yönetim şeklini tarih boyunca örneklerini gördüğümüz yönetim biçimlerine benzetebiliriz. Genel olarak monarşik düzen örnekleri görülüyor olsa da demokrasinin hakim olduğu hayvan türleri de vardır. Hatta bazen akraba olan bazı hayvanların biri monarşik düzeni benimserken öteki hiyerarşik düzeni yıkabildiğini bize gösterebilmiştir.