Kedi ve Köpeklerin Paraziter Deri Hastalıkları (II)

[Bilim Forum]

Kanin (Köpek) Demodikozis

Demodikozis, Demodex etkenlerinin aşırı üremesiyle oluşan paraziter bir deri hastalığıdır. Demodex kpnakçı spesifiktir ve deri faunasının nbir parçası olarak kabul edilir. Etkenin doğumdan sonra ilk 1-2 günde süt emen yavrulara anneden geçtiğine inanılır. Köpeklerde primer etken D. canis’tir. Kıl foliküllerinde yerleşir ve foliküler akıntılarla beslenir. D. cornei stratum corneum, D. injai ise yağ bezlerine yerleşir. Hastalık endoparazitismuslu yavru köpekler, yetersiz beslenme, neoplazi, immunsupresyon veya immunsupresif tedavi gören, hipotiroidizm ve hiperadrenokortisizm gibi hormonal bozuklukla hastalarda sekonder olarak oluşur. Bir yaşından küçük saf ırklarda daha fazla görülür. Hastalığın oluşmasında genetik yatkınlık oldukça önemlidir. Bu nedenle generalize demodikozisli köpekler kısırlaştırılarak üretimde kullanılmaması önerilir.

Klinik Bulgular: Kanin demodikozis lokal ve generalize olmak üzere iki klinik formda görülür.

Lokal Demodikozis: Tek bir bölgede ve aynı bölgede 5’den daha az lezyon bulunan olguları ifade eder. Daha çok 3-6 aylık köpeklerde görülür. Yüz, ön ekstremiteler en fazla etkilenen bölgelerdir. Lezyonlar kaşıntısızdır, alopesi, eritem ve kepeklenme görülür. Lokal demodikozis generalize demodikozise dönüşebilir.

Generalize Demodikozis: Juvenil (<18 aylıktan) ya da yetişkin başlangıç olmak üzere iki formu vardır. Juvenil form çoğunlukla 3-18 aylık dönemde başlar. Başlangıçta kızarıklık, kepeklenme, kabuklanma, alopesi ve hiperpigmentasyon görülür. Sekonder piyoderma sonrası ödem, foliküler papül, püstül, frunkulozis, eksudasyon ve kabuklanmaya neden olur. Hayvanlar depresiftir, deri pis kokulu ve generalize lenfadenopati vardır.

Yetişkin başlangıç daha önce Demodex enfeksiyonu geçirmemiş 4 yaş ve üzeri köpeklerde daha az görülen bir formdur. Hipotiroidizm, hiperadrenokortisizm, neoplazi, immunsupresif tedavi gören hastalarda sekonder olarak oluşur. Klinik belirtiler juvenil forma benzer.

Tanı: Derin deri kazıntılarında mikroskobik olarak çok sayıda Demodex etkeninin belirlenmesiyle tanı konulur. Şiddetli bakteriyel piyodermayla seyreden enfeksiyonlarda direk smear veya foliküllerin sıkılmasıyla elde edilen içerikte etken belirlenebilir.

Feline (Kedi) Demodikozis

Kedilerde demodikozis köpekler kadar yaygın değildir. Siam ve Burme ırkı kedilerde daha sık görülür. Etken D. cati ve D. gatoi’ dir. D. cati D. canis’e benzer ve kıl folikülleri ve yağ bezelerinde yaşar. D. goati ise superficial epidermiste yaşar ve bulaşıcı olduğuna inanılır.

Klinik Bulgular: D. cati enfeksiyonunun lokalize ve generalize formları bildirilmiştir. Çoğunlukla baş, boyun ve eklemlerde olmak üzere eritem, papül, püstül, diffüz simetrik alopesi, kepeklenme, kabuklanma, erezyon, ülserasyon, komedon ve hiperpigmentasyona neden olur. Kaşıntı değişkendir fakat çoğunlukla yoktur. Generalize demodikozis hiperadrenokortisizm, FIV, FeLV, diabetes mellitus ve squamöz hücre karsinomu olgularında sekonder olarak oluşur.

D. goati’ nin neden olduğu demodikozis olgularında klinik belirtiler D. cati’ye benzer fakat kaşıntı daha belirgindir. Baş, boyun, ventral abdomen ve eklemlerde şiddetli kaşıntıyla birlikte eritem ve alopesiye neden olur.

Tanı: Lezyonlu bölgelerden alınan derin deri kazıntılarında etkenin görülmesiyle tanı konulur.

Ayırıcı tanıda dermatofitosis, pire ısırığı alerjisi, gıda alerjisi, cheyletiellozis, bakteriyel folikulotis, pedikulozis, pemphihgus foliasus, psikojenik alopesi dikkate alınır.

Köpek Uyuzu (Sarkoptik Uyuz)

Köpeklerde uyuz Sarcoptes scabei var. canis’ in neden olduğu şiddetli kaşıntılı deri hastalığıdır. Etken epidermiste açtığı tünellerde yaşar. Tüm yaşam siklusunu konakçı üzerinde 10-14 günde tamamlar. Kaşıntı parazitin neden olduğu irritasyon veya sekresyonlarına karşı hipersensivite nedeniyle oluşur. Irk, yaş ve cinsiyet predispozisyonu yoktur. Oldukça bulaşıcıdır ve zoonoz karakterlidir. Bulaşma direk temasla veya kontamine çevreyle olur. Sarcoptes kedilerde, tilki ve insanlarda da enfeksiyona neden olur. Önemli zoonoz bir hastalıktır.

Klinik Bulgular: En önemli semptom şiddetli kaşıntıdır. Eritematöz papülle başlayan lezyonlar hızla kabuklanır. Deride ekskoriasyon, alopesi, likenifikasyon, hiperpigmentasyon ve sabore oluşur. Lezyonlar başlangıçta dirsekler, kulak uçları ve ekstremitelerin iç yüzeyi gibi kılsız bölgelerden başlar, ventral abdomen, eklem yerleri ve şiddetli olgularda bütün vücuda yayılır. Sekonder piyoderma ve generalize lenfodenopati yaygındır.

Tanı: Yüzeysel deri kazıntılarında etken veya yumurtalarının görülmesiyle tanı konulur. Tek bir etken veya yumurta tanı için yeterlidir. Fakat olguların ancak %20’sinde parazit belirlenir. En az 3 farklı yerden örnek alınması tespiti kolaylaştırabilir. Sarkoptik uyuzlu köpeklerde (<%75) kulak kepçesi veya ucu ovalandığında arka ayaklarıyla kendini kaşımaya başlar. Fakat spesifik değildir, kaşıntıya neden olan diğer hastalıklarda da görülebilir. Serolojik testlerle sarcoptes’e karşı antikorlar belirlenebilir. Testin duyarlılığı ve spesifitesi yüksektir. Ayrıca kronik şiddetli kaşıntılı köpeklerde ampirik olarak sarkoptik uyuz tedavisi yapılarak iyileşmeye göre tanı konulabilir.

Ayırıcı tanıda kaşıntıya neden olan atopi, gıda alerjisi, pire alerjisi, piyoderma ve malessezia dermatitisi göz önünde bulundurulmalıdır.

Kedi Uyuzu (Notoedrik Uyuz)

Kedi uyuzu Sarcoptidea familyasına bağlı Notoedres cati’nin neden olduğu şiddetli kaşıntılı deri hastalığıdır. Yaşam siklusu Sarkoptes scabei var. canis’e çok benzer. Bulaşma direkt temasla olur. Oldukça bulaşıcı ve zoonoz karakterlidir. Köpekler ve tavşanları da enfekte edebilir.

Klinik Bulgular: Notoedres cati köpeklerde sarkoptik uyuza benzer şekilde şiddetli kaşıntılı deri lezyonlarına neden olur. Lezyonlar özellikle kulak kenarı ve baş bölgesinden başlar, yüz ve boyuna yayılır. Başlangıçta eritem ve kabuklanmalar şeklinde olan lezyonlar ilerlediğinde alopesi, likenifikasyon ve yoğun sert kabuklanmalar oluşur.

Tanı: Deri kazıntı örneklerinde etken veya yumurtalarının görülmesiyle tanı konulur. Köpeklerin tersine kazıntıda yüksek oranda etken bulunur. Fakat etken bulunmaması enfeksiyonu elimine etmez.

Bit Enfestasyonları (Pedikülozis)

Kedi ve köpeklerde pedikülozis Anoplura (kan emici bitler) ve Mallophaga (sokucu bitler) türlerine ait bitler tarafından oluşturulur. Bitler zorunlu parazitlerdir ve hayat sikluslarını tek konakta yaklaşık 3-5 haftada tamamlar. Bulaşma konaktan konağa direkt temasla veya kontamine yatak veya tarak malzemeleriyle olur. Köpekten köpeğe, kediden kediye oldukça bulaşıcıdır. Fakat kedi veya köpekten insana bulaşamaz.

Klinik Bulgular: Bit enfestasyonuna bağlı çoğu deri semptomu irritasyon sonucu oluşan kaşıntıdır. Dağınık kıl örtüsü, saborea ve self travmaya bağlı alopesi görülür. Özellikle gençlerde yoğun kan emici bit enfestasyonu anemi ve halsizliğe neden olur. Kedilerde ise pedikülozis milier dermatitis neden olur. Fakat kedi ve köpekler asemptomatik taşıyıcı olabilir. Tanı: Yetişkin bitlerin veya kıllarda yapışmış bit yumurtalarının (sirke) görülmesiyle tanı konulur.

Kene Enfestasyonu

Kedi ve köpeklerde kene enfestasyonları Rhipicephalus (kahverengi köpek kenesi), Dermacentor (Amerikan köpek kenesi), İxodes, Ambyloma ve Haemohyalis türüne bağlı keneler tarafından oluşturulur. Köpeklerde kedilerden daha yaygındır.

Klinik Bulgular: Kene enfestasyonları çoğunlukla asemptomatiktir. Fakat kenenin yapıştığı yerde yangısal noduller oluşabilir. Fakat kenelerden geçen önemli hastalıklara (erlichiosis, lyme hastalığı, babesiosis ve kene paralizi) neden olması nedeniyle kene mücadelesi oldukça önemlidir. Keneler vücudun her yerinde bulunabilir. Fakat genellikle kulak içi ve interdigital bölgede yoğundur.

Tanı: Etkenin görülmesiyle konulur.

Sağaltım: Hafif enfestasyonlarında keneler mekanik olarak uzaklaştırılır. Ağız organellerinin deride kalmaması için bir forsepsle kene deriye tutunduğu yere yakın tutularak dikkatlice çıkarılır. Kene enfektif olabileceği için sıkılmamalı, döndürülmemeli, yakılmamalı veya patlatılmamalıdır. Çıkarılan kene alkol veya antiseptikli bir solüsyon içine atılarak ölmesi sağlanır.

Kaynak: YARSAN,. Ender.,Kedi ve Köpek Hekimliği., Deri Hastalıkları.,2015.,397-405.

Blog bölümünde Zeynel Veisoğlu tarafından yazılmıştır. Üyeliğini aldığında hesabına aktarım sağlanacaktır.