Botulismus (Toksik bulbarparalyse)

[Bilim Forum]

Akut seyirli ve öldürücü bir hastalıktır. Toksin kaynağı olarak bozulmuş hayvan ve kuş karkasları rol oynar. Silaj yemlerinde de bakteri üreyerek toksin salgılar.

Etiyoloji: Clostridium botulinum ile enfekte gıda ve suların alınması sonucunda oluşan sığırların bir tür entoksikasyon sendromudur. Trakya bölgesi sığırlarında hastalık görülmektedir. Güney Afrika’da yaygın görülür. Minklerde tip C’den ileri gelen toksienfeksiyöz botulismus saptanmıştır. Kedilerde görülmemiştir. Köpeklerde ender de olsa ortaya konmuştur. Sığır, koyun ve atlar duyarlıdır. Kanatlılar en duyarlı türdür. At ve taylarda tip B toksini izole edilmiştir. Kanatlı atıkları ve leşleri C tipini kapsar. Sporlu formlar 30 yıl tabiatta yaşayabilir. Silaj yemleri toksin içeren kanatlı karkasları ile enfekte olur.

Etken çevre koşullarına dirençlidir. Cl. botulinum’un 7 serotipi vardır. C ve D serotipleri en çok hayvanlarda hastalığa neden olur. Atlarda Shaker Foal Syndrome veya toksi-enfeksiyöz botulism olarak isimlendirilir ve tip A’dan ileri gelir. Gram pozitif bu bakteri dış ortamda ve hayvanların mide-bağırsak sisteminde saprofit olarak yer alır. Aerobik ortamda spor teşkil ederek yıllarca canlı kalır. Ancak sporları anaerobik koşullarda ve alkali ortamda proteinden zengin bozulmuş, çürümüş meteryalde, silaj yemlerinde, kemik ve deri gibi organik materyalde vejetatif hale geçerek çoğalır ve botulismustoxin ade verilen nörotoksik etkili çok kuvvetli bir toksin açığa çıkarır. Bozulmuş bu organik ve bitkisel materyali alan sığırlarda entoksikasyon sendromu meydana gelir. Botulismus toksini A, B, C, D, E ,F ve G olarak gruplandırılır ve bunlardan C ve D toksinlerine sığırlar çok duyarlıdır. 1 mcg miktarında botulismus toksininin insanı öldürmek için yeterli olduğu bildirilmektedir. Sığırlar kalitatif ve kantitatif açlık belirtisi olan allotrophagia (pika) olgularında gıda niteliğinde olmayan deri, hayvan leşi, kemik gibi organik materyali veya çöp artıklarını yalamak ve tüketmek isterler.

Patogenez: Toksin sindirim sistemi yoluyla alınır. Sporlar ağız yoluyla alındıktan sonra mide-bağırsak kanalında anaerobik koşullarda veya nekrotik odaklarda vejetatif hale geçerek toksin üretir. Toksinleri nörotoksik etkilidir ve organizmada histopatolojik değişikliğe neden olmaksızın işlevsel paralize yol açar. Parasempatik sinir sisteminin sinaps ve motorik end-plaklarında transmitter madde olan asetilkolin sekresyonunu inhibe eder. Bu şekilde impuls iletisi sağlanamadığı için periferik gangliyonlarda ve nöroeffektör organlarda işlev yerine getirilemez ve sonuçta iskelet kaslarında gevşeklik, timpani, ilerleyen ve son dönemlerde felçler meydana gelir. Botulismusta ölüm respiratorik paralizden ileri gelir.

Aşağıdaki videoda botulismus hastası hayvanlar verilmiştir.

Semptomlar: Sporadik salgınlara neden olur. İnkubasyon dönemi 1-17 gün arasında değişir. Başlangıç aşamasında yürümede isteksizlik, baş ve boynun aşağıda tutulması, salivasyon, urinasyon ve dilin ağızdan sarkması görülür. Hayvan kesinlikle yem tüketmez. 3-5 gün içinde ilerleyici paraliz şekillenerek ölür. Gıda alımının ve yutma refleksinin ortadan kalkması, dil, M. masseter ve yutak kaslarında şekillenen felç sonucunda salivasyon, dil felci, yutma refleksinin şekillenmemesi, ağzın açık kalması, su kovası başında dil sarkmış, salivasyon mevcut halde bekleme gibi semptomlar ortaya çıkar. Daha sonra bu felçler iskelet kaslarına yayılarak tutuk yürüyüş, ayağa kalkmada, yürümede güçlük, ataksi, sallantılı yürüyüş, kuyrukta hareketsizlik (sarkma) gibi motorik işlev yetersizliklerine dönüşür. İştahsızlık, adipsi, pupillada dilatasyon, ilerleyici paraliz, salivasyon, kuyruk ve yutma felci, mukozalarda kuruluk ve konstipasyon mevcuttur. Rumen ve bağırsak atonisi şekillendiği için konstipasyon mevcuttur. Birkaç gün içinde hayvan yatarak, interkostal kas paralizi şekillenerek %100 ölür.

Otopsi: Patolojik yönden hastalığı betimleyen hiçbir değişiklik ortaya ortaya konamaz. Hastalığa özgü olmayan subendokardial ve subperikardial kanamalar, bağırsak mukoza ve serozasında konjesyon, beyin dokuda perivasküler hemoraji ve cerebellum’daki Purkinje hücrelerinde yıkım mevcuttur.

Tanı: Klinik semptomlara ve hastalığın seyrine bakılarak sadece botulismustan şüphelenilebilir. Cl. botulinum mide-bağırsak kanalında ve dış ortamda mevcut olduğundan etken izolasyonu mümkün değildir. Aynı nedenle rumen ve bağırsak içeriğinde toksin aramak da anlamsızdır. Bu nedenlerle hastalığın tanısı mümkün değildir.

Ayırıcı tanı: Kan kalsiyum düzeyi ölçülerek veya saha koşullarında damar içi kalsiyum enfüzyonu yapılarak ayırıcı tanıya gidilir.

Öngörüm: 1-4 gün içinde ölümle sonuçlanır.

Korunma: Hayvan yemlerinin kanatlı gübreleri ile kirlenmesi önlenir. Silaj yemlerinde etkenin üremesinin önüne geçilir. Botulismusa karşı aşılama Avustralya ve Güney Afrika’da uygulanmaktadır. Pika belirtisi olan hayvanları toksoid aşılar 1 yıl süre ile korur. Tip spesifik veya bivalent (C ve D) toksoid aşılar hastalığın çok görüldüğü bölgelerde uygulanır.

Kaynak: Bilal, Tarık.,Sığır Hastalıkları.,Bakteriyel Hastalıklar.,2013,.368-370.

Blog bölümünde Zeynel Veisoğlu tarafından yazılmıştır. Üyeliğini aldığında hesabına aktarım sağlanacaktır.