Listeriosis (Listerellosis, Circling Disease)

[Bilim Forum]

Ensefalitis ve meningoensefalitis erişkin ruminantlarda en çok görülen klinik şeklidir. Bakteri yüksek oranda hayvanların bağırsak boşluğunda yer alır. İhbarı mecburi hastalıklardandır.

Etiyoloji: Listeria monocytogenes küçük, hareketli, gram pozitif, spor oluşturmayan, fakültatif intrasellüler difteroid kokobasildir. 4-44 satigrat dereceler arasında gelişir. Beyin dokudan bakterinin izolasyonu için soğukta zenginleştirme yöntemi mikroaerofilik (önemli) koşullarda yapılır. Her yerde saprofit olarak bulunur. Evcil hayvanlardan yaklaşık 42 ve kanatlı, balık, kabuklular, insektler, su ve silaj yemlerinden 22 türü izole edilmiştir. L. monocytogenes’in doğal rezervuarı toprak, silaj dip suları, memelilerin mide-bağırsak kanalı, bulaşık bitkiler ile yem maddeleridir. Hayvanlardan hayvana bulaşma feko-oral yolla gerçekleşir.

Listeriosis öncelikle silaj ile beslenen sığır, koyun ve keçilerde kışın son ve ilkbaharın ilk aylarında görülür. Etken düşük asidik pH’ya sahip kalitesiz silaj yemlerinde ürer. Mısır ve ot silajlarında üremesi daha kolaydır. Kapalı ortamda bakılan sığırlarda hastalığa neden olur. Düşük kaliteli silaj yemleri ile beslenmeye başladıktan 10 gün sonra hastalık ortaya çıkmaya başlar. Kışın son ayları (Şubat) ile ilkbaharın başlangıcında (Mart, Nisan) açıkta kalan silaj yemlerinde aşırı miktarda çoğalarak yemlerle birlikte (oral) alınır. Bu nedenle silaj tüketilen hayvancılık işletmelerinde hastalığa rastlanır. Etken rutubetli ortamda 1 yıl, dışkıda 160 gün, saman üzerinde 6-7 ay canlı kalabilir. Yavru atan koyun ve ineklerin plasentaları çevreyi bulaştırır. Transplasental yolla fötus enfekte olur. Enfekte hayvan sütleri ile bulaşır.

https://www.youtube.com/watch?v=h9rQJKD38ms

Patogenez: Listeria organizmaları sindirim veya solunum yolu (inhalasyon) ile alınır. Encephalitis, septisemi, abortus veya latent enfeksiyona neden olur. Ağız mukozasındaki yaralardan girerek encephalitise, bağırsak duvarından girerek plasentitise neden olur. Erişkin ruminantlarda encephalitis veya meningoencephalitis ve abortus, yeni doğmuş ruminantlarda septisemi, kanatlılarda miyokardiyal veya hepatik nekrozis (her ikisi) hastalığın formlarıdır. Listeria encephalitis sığır, koyun, keçi ve domuzlarda görülür. N. trigeminus yoluyla L. monocytogenes ascendens olarak beyin dokuya ulaşarak lokalize enfeksiyona neden olur. Bu formda klinik semptomlar nöronların yıkımına bağlı olarak çoğunlukla tek taraflı olmak üzere trigeminal ve N. fascialis ile ilişkili işlevsel yetersizlikler paralizis veya kendi etrafında dönme (circling) şeklindedir.

Septisemik veya visceral listeriosis başta domuz olmak üzere, köpek, kedi, yabani ve evcil kemiriciler ve diğer küçük memeliler gibi monogastrik hayvanlarda gerçekleşir. Bu hayvanlar L. monocytogenes’in bulaşmasında önemli rol oynar. Preruminant pozisyonundaki ruminantlarda bu form gelişir. Yaşlı ruminantlarda ve geyiklerde septisemi formu ortaya konmuştur. Septisemik form lokal hepatik lezyon ile nitelendirilir. Bütün evcil hayvanlar özellikle ruminantlar gebeliğin her döneminde L. monocytogenes’ten ileri gelen placentitis, metritis nedeniyle abortus veya ölü yavru doğumuna yol açar. Süt ve vagina akıntıları ile listeria saçılır. Deneysel olarak oral yolla enfekte edilen hayvanlarda enfeksiyon bağırsak duvarına lokalize olmuş ve dışkı ile uzun süre etken saçılmıştır. Silaj ile bulaşan birçok sığırın latent enfekte oldukları kabul edilir.

Semptomlar

Encephalitis: Her yaşta, her iki cinsiyete sahip ruminantlarda en sık rastlanan şekildir. 14 gün ile 3 hafta arasında değişen inkubasyon periyodu sonrasında sentral sinir sistemi semptomları ortaya çıkar. Bazen sığır ve koyunlarda epidemik olarak seyreder. Koyun ve keçilerde 24-48 saat içinde hızlı ölüm gerçekleşir. Sığırlarda ise akut seyirlidir. Beyin dokuya lokalize olarak 3-7. kranial sinirlerin işlev yetersizliği ile nitelendirilir. Listeriaların burun ve ağız boşluğundaki yaralanmalar veya diş değiştirme döneminde organizmaya girerek N. trigeminus ve N. facialis yolu ile sentral sinir sistemine ulaştıkları kabul edilmektedir. Listeral meningitise sebep olur. Meningoencephalitis formuna fasial felçte refakat eder. Başlangıçta enfekte sığırlar iştahsız olup, depresse görünümdedir. Uyum sağlayamaz. Sürekli uyku hali, iştahsızlık, salivasyon, hareketlerde azalma, ayakta duramama, düzensiz ateş, göz küresi hareketleri gibi sentral sinir sistemi semptomları gelişir. Daha sonra ahırda ileri geri gezinmeye başlar. Duvara, kapıya dayanır durur veya enfekte tarafın tersine kendi etrafında döner. Sentral fasial felç sonucunda ptosis, kulakta sarkma, yutma güçlüğü ve dudaklarda felç gibi semptomlar ile hastalık başlar. Meningoencephalitis formu ile beraber gözlenen fasial felç olgularında her iki fasial sinir felç olduğundan kulaklar düşmüş, ptosis şekillenmiş, dil ağızdan dışarı sarkar pozisyondadır. Salivasyon, keratokonjunktivitis, körlük, yüz bölgesinde deride duyarlılığın kaybolması, baş bölgesi kaslarında tremor ve ataksi mevcuttur. Fasial paralizis sonucunda kulak düşer. Ağız ve burun bir tarafa çekilir. Dudaklar gevşer. Göz kapakları düşer. M. masseter felç olduğu için yem maddeleri ağızda durur. Son olarak enfekte hayvanlar yere düşerek ayağa kalkamaz hale gelir. Hep aynı pozisyonda yatar ve kalır. 4-14 gün içinde komaya girerek ölür. Hastalığın kendiliğinden iyileşmesi mümkün değildir. Encephalitis olguları sığırlarda %2 düzeyinde iken koyunlarda %10-30 arasında değişir. Kendi etrafında dönen, yerde yatan, baş, kulak ve göz lezyonları mevcut sığırlar beraber bulunur.

Listerial abortus: Hiçbir klinik semptom mevcut olmaksızın gebeliğin son 3 aylık döneminde görülür. Genellikle fötus uterus içinde ölür. Yeni doğan ölümü veya ölü doğum şeklindedir. Koyun sürülerinde abortus olguları %20 düzeyindedir. İnekler gebeliğin 4-7 ayları, koyunlarda 3. ayında yavru atarlar. Abortus nedeni endometritistir. Abort yapan sığırlarda retentio secundinarium şekillenir.

Septisemi: Yeni doğanlarda L. monocytogenes’ten ileri gelen subakut veya akut septisemiler de mümkündür. Atipik septisemik belitriler sonucunda 3-7 gün içinde ölür. Listeriosisli koyunlarda sistemik asidosis gelişir (<pH:7.2). Serum pyruvat ve laktat miktarları artmıştır. Pyruvat ve laktat değerlerindeki artış Krebs siklusunda thiamin eksikliğine yol açar.

Korunma: Listeriosise karşı etkili aşılama yoktur. İlkbahar aylarına kalan bozulmuş silaj yemleri tüketilmez. Silaj ile beslenmeye başlandı ise hastalık göz önüne alınır. Silaj dip sularının pH’sı ölçülür.

Zoonoz riski: Atık, zar ve suları, enfekte hayvanların çiğ süt ve etleri insanlarda öldürücü meningitis, septisemi, el ve kollarda papuler ekzantem ile nitelendirilen hastalığa neden olur. Gebe kadınlar risk altındadır. Diğer hayvan türlerine ve insanlara da bulaşır. Eldiven kullanılmalıdır. L. monocytogenes mastitisli ineklerin sütlerinden izole edilmektedir. Süt ile saçılması aralıklıdır. Koyun ve keçi sütlerinden de izole edilmektedir. Çiğ sütler ve ondan yapılan dondurmalar risk teşkil eder.

Blog bölümünde Zeynel Veisoğlu tarafından yazılmıştır. Üyeliğini aldığında hesabına aktarım sağlanacaktır.