HIV/AIDS nedir, nasıl bulaşır, nasıl korunursunuz?

[Bilim Forum]

AIDS (Aquired Immune Deficiency Syndrome)’in ilk tanımlanması, ABD’de 1981 yılında, hikâyesinde bilinen bir hastalığı olmayan bir grup eşcinsel erkekle olmuştur. Hastalık etkeninin bir virüs olduğu ise, 1983-84 yıllarında anlaşılmıştır.

Hastalık temel olarak, bağışıklık sistemi hücreleri olan CD4 hücrelerini yok ederek, immün sistemimizi zayıflatmaktadır.

Kazanılmış Bağışıklık Yetersizliği Sendromu (yani AIDS), HIV virüsünün neden olduğu bir hastalıktır. HIV, Human Immunodeficiency Virus’un (İnsan Bağışıklık Yetersizliği Virüsü) kısa halidir. Bulaşan kişinin bağışıklık sistemi zayıfladığı için, vücudu ağır enfeksiyonlara ve kansere karşı oldukça savunmasız hale gelir.

Sonuç olarak, kişi “AIDS’ten değil, geçirdiği diğer bir hastalık etkeninden dolayı” ölür.

Peki, en başa dönelim… Bu virüs insana nasıl geçti?

İnsan HIV’in doğal konağı değildir, fakat primatlar SIV’in doğal konağıdır. Yani, SIV doğal konağında normal seyrederken, başka bir primat türüne bulaştığında immün yetmezlik semptomlarına neden olmaktadır. Sonuçta, maymunlarda herhangi bir hastalık yapmazken, insanda ciddi imüün hastalığa sebebiyet vermektedir.

HIV-1 bulaşı ilk kez Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Ekvator Ginesi, Kamerun ve Gabon’da gerçekleşmiştir. HIV-2 ise SIVsm virüsü taşıyan kurumlu mangabeylerle insanın en az 4 kez temasıyla ortaya çıkmıştır.

SIV virüsünün insana bulaşmasında çeşitli senaryolar mevcuttur. (Detayları, kaynak 4’teki linkten okumanızı tavsiye ederim.)

Bulaşması nasıl gerçekleşir?

Bu virüsü taşıyan kişilerin vücut sıvıları ile bulaştırması sonucu yayılım gerçekleşir

Bulaşma Durumları;

• Cinsel ilişki: Sperm, vajina, rektum, anüs salgı ve mukozaları
• Kan bulaşması: Virüs bulaşmış şırınganın damara girmesi, ortak şırıngayla damar içi uyuşturucu madde kullanımı
• Anneden bebeğe bulaşma: Anne sütü (en büyük oran), hamilelik döneminde plasentadan geçiş veya doğum işlemi esnasında.
• Enfekte organ ve doku nakli ile: Göz, ağız, burun mukozaları ve derideki kesik ve çatlaklar.

Aşağıdaki durumlarda ise herhangi bir bulaşma olmaz:

• Öksürme
• Tükürük, gözyaşı, dışkı gibi vücut artıkları
• Tokalaşma, sarılma, deriye dokunma
• Aynı kaptan yeme-içme
• Aynı ortamı kullanma (banyo, havuz, sauna, deniz)
• Böcek sokmaları

(Yani sağlam bir deriye sahipseniz, endişe etmeniz için hiç bir sebep yok.)

Bulaşma olduğu Nasıl Anlaşılır?

Yıllarca hiçbir belirti vermeyebilir. Ancak, bulaşma şekli hastalığın ilerlemesi konusunda değişiklik yapabilir. Ayrıca, bulaştıran kişideki hastalık durumu, önlem alınıp-alınmaması, kanama olup-olma durumu gibi etkenler de seyri değiştirebilir.

HIV Testi Yapılması Gereken Durumlar

• Korunmasız cinsel ilişki
• HIV-pozitif kişinin cinsel partneri olmak
• Damar içi ilaç bağımlılığı ve ortak şırınga kullanımı
• HIV’in görülme oranı yüksek olan ülkeden olmak
• HIV’in yüksek oranda görüldüğü bölgelere seyahat etmiş ya da orada yaşamış olmak
• Temas öyküsü
• Evlilik öncesi (gönüllülük esasına dayanmalı)
• Gebeler (en erken dönemde)
• Cinsel saldırıya maruz kalma
• Tüberküloz, cinsel yolla bulaşan infeksiyon tanısı konmuş kişiler
• Kişinin isteği

Teşhis Nasıl Konulur?

Hastalığa neden olan virüse karşı vücutta gelişen antikorları veya virüsün parçası olan antijenleri araştıran kan testleriyle konulur. İmmün sistem, 3-8 hafta sonra virüse karşı antikor üretmeye başlar. Hastaların %97’sinde ilk 3 ayda antikolar oluşur. Nadiren 6 ayı bulabilir.

İlk yapılacak test ELISA testidir. Test negatif çıkarsa ve kişide riskli bir durum yoksa, negatif sonuç verilir. Riskli durumlarda test 2-4 hafta sonra tekrarlanabilir, bu da negatifse sonuç “enfeksiyon yok” olarak verilir. Kesin sonu için test 3.ayda tekrar edilmesi gerekir.

ELISA testinin pozitif olması durumunda, aynı serum örneği kullanılarak (herhangi bir hata olma ihtimali düşünülerek) test tekrar edilir. Yine pozitiflik olursa, doğrulama testi (Western blot) uygulanır. Doğrulama testi de pozitif saptanırsa HIV/AIDS tanısı konulur.

WHO 2017 verilerine göre 36,9 milyon insan bu virüsle yaşıyor. (Tavsiye ettiğim bir diğer link de  WHO verileridir.)

avert.org/professionals/history-hiv-aids/origin