Balonlar ve Motorlu Balonlar

[Selen Sabir Guven]

1780’lerde yapılan ilk balonların içine sıcak hava dolduruluyordu. Hepimizin bildiği gibi, sı­cak hava yukarıya yükselir. Yükselir, çünkü çev­resini saran soğuk havadan daha hafiftir. Hava ge­çirmez bir torbanın içine sıcak hava doldurun, yükseldiğini göreceksiniz. İşte sıcak hava doldu­rulan balonların temeli de buydu. Balonların altı açıktı; buraya asılan bir mangalda kömür yakıla­rak balonun içindeki havanın sürekli sıcak kalma­sı sağlanıyordu. Elbet bu oldukça tehlikeli bir işti.

Daha sonra geliştirilen hidrojen balonları bir­çok bakımdan sıcak havalı balonlardan üstündü. Bildiğiniz gibi, hidrojen bütün gazların en hafifi­dir. Havadan on dört kat daha hafiftir. Dolayısıy­la hidrojen doldurulmuş balonlar sıcak hava dolu balonlardan çok daha kolay ve çabuk yükselebilir. Ancak hidrojenin de büyük bir sakıncası vardır: Çabucak tutuşarak patlayabilir ki, bu da büyük tehlikeler doğurur. Günümüzde yapılan balon­ların çoğuna ise helyum dolduruluyor. Helyum hidrojenden biraz daha ağırsa da, yanmadığı için tehlikesizdir. Balonculuk 1930'lara kadar pek gözde bir spordu.

Bununla birlikte günümüzde balonlar spor amacıyla değil, daha çok hava tahmini ve bilim­sel araştırma amacıyla uçuruluyor. Bu “iskandil” balonları atmosfere birçok araç-gereç taşıyor ve atmosferin çeşitli düzeylerindeki sıcaklığı, nemi, basıncı ölçmekte kullanılıyor. Bunlar ayrıca bir radyo vericisi de taşır ve aldıkları sonuçlan bu verici aracılığıyla yerdeki bilim adamlarına bildi­rir.

Eski balonlarda en büyük sorun balonun iste­nen yöne değil, ancak rüzgârın götürdüğü yöne doğru yol alabilmesidir. 1900’de Ferdinand von Zeppelin ilk yönetilebilir balonu, yani “motorlu balonu” uçurmayı başardı. Balon 126 m. boyun­daydı. Uzun, puroyu andırır bir biçimi vardı. Sert bir iskelet üzerine gaz geçirmez deri gerilerek ya­pılmıştı.

Balona yol alması için gerekli gücü, yeni geliştirilmiş olan bir benzin motoru sağlıyordu. Çok geçmeden Zeppelin’in motorlu balonları yolcu ve posta taşımaya başladı. İngiltere, Amerika ve Rusya da buna benzer motorlu balonlar yaptı. Ne var ki 1930’larda birbiri ardı sıra balon kazaları baş gösterdi. Balonun ne denli tehlikeli bir araç olduğu çok geçmeden anlaşıldı. Bunun üzerine balonlar hizmetten kaldırıldı.