Nobel kimdir ve Nobel Ödülü nedir?

[Nergiz Kaplan]

1833 yılında Stockholm’te doğan Alfred Nobel babasının iflas etmesi üzerine Rusya’ya gitmişlerdir. Burada iyi derecede İngilizce, Rusça, Fransızca ve Almanca öğrenen Alfred, doğa bilimleri konusuna da hakimdir.

Babası daha sonra ise onu Avrupa’nın birçok kentine gönderse de o daha çok Paris’i sevmiş ve orada bir laboratuvar kurmuştur, burada İtalyan kimyacı A. Sobrero ile tanışan Nobel hayatının da dönüm noktasını yaşamıştır. Şöyle ki; Sobrero nitrogliserin üzerine çalışmakta ve bunu tam olarak nasıl kullanılır hale getirilir onun çalışmalarını yapmaktadır.

Bilindiği gibi nitrogliserin sarsıntıda ve ani bir çarpmada hemen patlamaktadır, bunun nasıl daha korunaklı hale gelir düşüncesi üzerine yoğunlaşan Alfred sonunda nitrogliserini kizelgur kum (bu kum ince gözenekli bir silisyum mineralidir) adında bir kuma absorbe ederek onu daha kullanışlı hale getirmiştir ama tabi bedeller ödeyerek, bir kardeşini ve birçok çalışanını bu durumdan dolayı kaybetmiştir Alfred ama asla yılmamış ve çalışmalarından geri kalmamıştır.

Sonunda 1867 yılında dinamitin (yani nitrogliserinin kizelgur kuma absorbe edilmesi sonucu açığa çıkan patlayıcı) patentini alır. Bu sayede çokça fabrika ve iş yerleri açan Nobel, maddi olarak hayli iyi bir konuma gelmektedir, bu sayede aldığı patentler bile 350’yi geçmiştir. Daha sonra ise Alfred kendisi için bir bayan çalışan aramaktadır, ilan verir ve bu ilana uygun bayanı işe alır.

Bu bayan ileri ki zamanlarda bir kitap yazar kitabın adı ‘Silahları Bırakın’dır, bu sayede Nobel’i servetinin bilime ve barışa adayanlara ödül olarak vermesini tavsiye eder. Hatta bu konuda ileri giderek bu konuda onu ikna eder. Bir zaman sonra Nobel’in kardeşi Ludwig ölür ve gazeteler Nobel’in öldüğünü ve bu yolla ona ağır ithamlarda bulunurlar.

Nobel için; sayısız insanın ölümüne neden olmuş zengin kişi derler, oysa Nobel ölmemiştir ve bu haberler onu çok üzer o da bu üzüntünün verdiği ithamlarla vasiyetini değiştirir ve servetinin %94’ünü bilime ve barışa katkı sağlayanlara verilmesini söyler ve bundan sonra Nobel’in vasiyeti üzerine her yıl Kimya, Fizik, Tıp, Edebiyat ve Barış ödülleri verilir (Nobel iktisat ödülleri 1960’tan sonra verilmeye başlanıyor).

Nobel Ödülleri Üzerine İlginç Anekdotlar

İlk Nobel 1901 yılında W. Röntgen’e verilmiştir (X-ışını üzerine yaptığı çalışmalardan dolayı)

Bu ödülü alan yalnızca 49 kadın vardır, bunlardan biride Marie Curie ve kızı Juliet Curie’dir.

Bu ödüle iki kez layık görülen tek kadın ‘Marie Curie”dir.

Bu ödülü en genç yaşta alan kişi L. Bragg’dır, henüz 25 yaşında ödül almasına rağmen X-ışını difaksiyonu konusu bilimi ve maddeyi tanıma adına önemli bir adımdır.

Bu ödülü haksızca alanlar olmuştur, bunlarda biride Otto Hahn’dır, Nobel çalışmalarında esasında Lise Meitner ve Strassmann’da dahil üç kişi vardır oysa Otto Hahn bu ödülü onlarla paylaşmak yerine diğer çalışma arkadaşlarından bahsetmemiş ve Nobel komitesi de tüm çalışmaların Otto Hahn’a ait olduğu düşünmüştür.

John Bardeen; iki fizik ödülünü hiç kimseyle paylaşmadan alan tek isim.

Frederick Sanger: İki defa kimya ödülünü almasına rağmen bunları kimseyle paylaşmamıştır.

Linus Pauling: İki Nobel almasına rağmen üçüncü Nobel için hazırlansa da yanlış DNA sarmalı önermiştir ve dolayısıyla Nobel’i alamamıştır.

• tr.wikipedia.org/wiki/Nobel_Fizik_Ödülü
• uralakbulut.com.tr/wp-content/uploads/2009/11/BILIM-VE-TEKNOLOJI-DÜ-2-RÖNTGEN.pdf
• jagranjosh.com/general-knowledge/most-interesting-facts-about-nobel-prizes-1539177954-1