Bir enstrüman çaldığımızda beynimizde neler değişiyor?

[Nergiz Kaplan]

Spor ve egzersiz nasıl vücudumuza faydalıysa, müzik de aynı şekilde beynimize faydalı. Sadece müzik dinlediğimiz zaman bile beynimizde birden çok alan aktif hale geliyor, beynimizi çalıştırmış oluyoruz. Ancak asıl fayda bir enstrüman çaldığımız zaman ortaya çıkıyor, bu şekilde beynimize sıkı bir egzersiz yaptırmış oluyoruz. Bu Ted videosunda enstrüman çalmanın uzun vadeli olumlu etkileri akıcı bir şekilde anlatılıyor.

Videoyu Türkçe alt yazıyla izlemek için videonun altındaki bantta yer alan ayarlar menüsünden Türkçe alt yazıyı seçebilirsiniz.

Müzik dinlediğinizde, buna beyninizin birden çok bölgesi dahil ve aktif olur. Ama aslında bir enstrüman çaldığınızda bu etkinlik bütün bir beyin egzersizine dönüşür. Peki neden? Anita Collins, bir müzisyenin enstrüman çalarken beyninde patlayan havai fişekleri anlatıyor ve bu zihinsel egzersizin uzun dönemli olumlu etkilerini inceliyor.

Ders: Anita Collins, Animasyon: Sharon Colman Graham

Konuşma metnini de ekleyelim, belki okuyarak durumu çözmek isteyen arkadaşlarımız olabilir.

Çeviri: Mehmet Bostancı

"Müzisyenler enstrümanlarını her ellerine aldıklarında beyinlerinde havai fişekler patladığını biliyor muydunuz? Müziği okurken, kesin ve çalışılmış hareketlerini yaparken dışarıdan sakin ve odaklanmış gözüküyor olabilirler. Ama beyinlerinin içinde bir parti dönüyordur. Bunu nasıl mı biliyoruz?

Son 20 - 30 senede sinirbilimciler, gerçek zamanlı incelemelerle beynimizin nasıl çalıştığı hakkında dev buluşlar yaptılar. Bunun için FMRi ve PET tarama aletleri kullandılar. İnsanlar bu makinelere bağlandıklarında okumak veya matematik problemleri çözmek gibi görevlerin her birinin beyinde karşılığı olan bölgeleri ve bunların o andaki etkinlikleri izlenebilir.

Araştırmacılar katılımcılara müzik dinletince, havai fişekler gördüler. Beyinlerinin birden çok bölgesi aynı anda parlıyordu. Sesi işleyip melodi ve ritm gibi öğelerine ayrıştırdıktan sonra hepsini geri bir araya getirerek birleşik bir müzik deneyimi oluşturuyorlardı. Ve beynimiz bütün bu işi, müziği ilk duyduğumuz andan ayağımızla tempo tutmaya başlayana kadar geçen kısacık anda yapıyor.

Fakat bilim adamları, müzik dinleyenlerinkinden ziyade müzisyenlerin beyinlerini incelemeye döndüğünde, küçük havai fişekler dev bir şölene dönüştü.

Ortaya çıktı ki, müzik dinlemek beyni gayet ilginç etkinliklere soksa da enstrüman çalmak beyinde bütün bir vücut egzersiziyle eşdeğer. Sinirbilimciler beynin birden çok alanının parladığını, aynı anda farklı bilgileri karışık, birbirleriyle ilgili ve şaşırtıcı derecede hızlı serilerle işlediğini gördüler.

Ama müzik hakkında beyni böyle aydınlatan şey nedir?

Bu araştırma hala yeni sayılır fakat sinir bilimcilerin gayet iyi bir fikri var. Bir enstrüman çalmak beynin hemen hemen bütün bölümlerini aynı anda meşgul ediyor, özellikle de görsel, işitsel ve motor kortekslerini. Ve başka herhangi bir egzersiz gibi, enstrüman çalmaya disiplinli ve planlı çalışma, bu beyin işlevlerini güçlendiriyor ve bu güce başka aktivitelerde başvurmamızı sağlıyor. Müzik dinlemek ve enstrüman çalmak arasındaki en bariz fark, ikincisinin beynin iki yarımküresi tarafından da kontrol edilen ince hareket becerilerine ihtiyaç duymasıdır. Aynı zamanda sol beyinin daha ilişkili olduğu sözel ve matematiksel keskinlik ile sağ beyinin öne çıktığı yenilikçi ve yaratıcı içeriği birleştirir. Bu sebeplerden, enstrüman çalmanın beyindeki corpus callosum bölümünün, yani iki yarımküre arasındaki köprünün hacmini ve etkenliğini arttırdığı bulunmuştur. Böylece beyinde mesajlar daha hızlı ve daha çeşitli yollardan iletilebilir. Bu, müzisyenlerin hem akademik hem de sosyal ortamlarda sorunlara daha etkili ve yaratıcı çözümler getirebilmesini sağlar.

Müzik yapmak, duygusal içeriğini ve mesajını üretmeyi ve anlamayı da kapsadığı için, müzisyenlerin genelde daha yüksek seviyelerde yürütme işlevi vardır. Yani planlamayı, strateji üretmeyi ve detaylara dikkati içerirken aynı anda kavramsal ve duygusal alanları analiz etmeyi gerektiren birbiriyle bağlantılı görevler kategorisi. Bu becerinin aynı zamanda hafızamızın çalışma sistemine de etkisi vardır. Ve gerçekten de, müzisyenler anılarını daha hızlı ve efektif yaratarak, saklayarak ve anımsayarak gelişmiş hafıza becerileri gösterirler.

Çalışmalar, müzisyenlerin yüksek derecede bağlantılı beyinlerini her bir anıya birden çok etiket vererek kullandığını bulmuştur. Örneğin; kavramsal bir etiket, duygusal bir etiket, işitsel bir etiket ve bağlamsal bir etiket... Adeta iyi bir internet arama motoru gibi. Peki, bütün bu faydaların örneğin spor veya resim yapmak yerine sadece müziğe özel olduğunu nasıl biliyoruz?  Ya da müziğe başlayan insanlar zaten en başından daha akıllı olabilirler mi?

Sinirbilimciler bu konuları araştırdılar, fakat şimdiye kadar bulduklarına göre bir müzik aleti çalmayı öğrenmenin sanatsal ve estetik alanları diğer araştırılan bütün etkinliklerden farklı, diğer sanat dalları dahil. Ve aynı seviyede kavramsal beceri ve sinirsel işlem gösteren katılımcılar üzerinde yapılan birkaç rastgele çalışmaya göre, bir dönem müzik öğrenimi görmüş olanlar diğerlerine nazaran birden çok beyin bölgesinde gelişme gösterdiler. Enstrüman çalmanın zihinsel yararları hakkında yapılan bu yakın tarihli araştırma zihinsel işlemler hakkındaki anlayışımızı geliştirerek beynimizdeki harika orkestrayı yaratan iç ritmleri ve karmaşık etkileşimi ortaya çıkardı."