Myiasis (Kurtlanma) ve Etkenleri

[Bilim Forum]

Diptera takımındaki bazı sinek türlerinin larva dönemlerinin beslenme ve barınma amacı ile insan veya diğer omurgalı hayvanların vücuduna yerleşerek patolojik lezyonlar oluşturmasına myiasis adı verilir. Myiasis etkenlerinin larvaları proteolitik enzimler salgılayarak bulunduğu organik dokuyu deler ve derinlere yerleşirler. Myiasis etkenleri zorunlu (obligator), isteğe bağlı (fakültatif) ve rastlantısal (accidental) olarak üç grupta yer alırlar.

Myiasis, larvaların yerleşim yerlerine göre kutanöz, subkutanöz ve kaviter myiasis olarak; klinik olarak ise kutanöz, eksternal, travmatik, furunkular, oftalmik, aural, kavikol, gastrikol, intestinal,  ürogenital ve yara myiasisi olarak sınıflandırılır. Burada, koyun ve keçilerin önemli eksternal, cutikole ve kavicole myiasis etkenleri ele alınmıştır.

Eksternal Myiasis

Etken: Eksternal myiasise neden olan başlıca cins ve türler şunlardır:

• Lucilia sericata, L. caesar, L. cuprina
• Calliphora vicina, C. vomitoria
• Cochliomyia hominivorax
• Sarcophaga harmorrhoidalis
• Wohlfahrtia magnifica.

Yaygınlığı: Tüm Dünya'da ve Türkiye'de yaygın olarak görülürler.

Morfoloji: Lucilia türleri (altın sinekler) 8-10 mm uzunlukta, metalik yeşil, mavi ya da bakırımsı yeşil renkte sineklerdir. Gözleri kahverengimsi kırmızı, antenleri siyahtır. Başın herbir kenarında 3-8 occipital kıl bulunur.

Calliphora türleri (mavi et sineği) 5-14 mm büyüklükte, metalik mavi ya da yeşil renkte sineklerdir.

Cochliomyia türleri 6-10 mm büyüklükte metalik yeşil ya da mavimsi yeşil sineklerdir.

Sarrophaga türleri (et sineği) 8-16 mm uzunlukta gri renkte sineklerdir.

Wohlfahrtia türleri 8-14 mm uzunluğunda sineklerdir. Vücutları beyazımtırak gri renkte tozlu görünümdedir.

Gelişim Çemberi: Myiasise neden olan sineklerde holometabol gelişim görülür. Çoğunluğu ovipardır. Ancak Wohlfahrtia, Sarrophaga gibi bazı türler larvipardır. Gelişimlerinde yumurta, larva, pupa ve erişkin olmak üzere 4 safha görülür. Fakültatif myiasis etkeni (Musca, Lucilia) sineklerin dişileri yumurtalarını veya larvalarını çürümekte olan organik gıdalara, taze et veya canlı dokular üzerindeki kokuşmuş yaralara bırakırlar. Wohlfahrtia, Cochliomyia gibi obligat myasis etkeni sineklerin dişileri ise yumurta veya larvalarını konakların üzerindeki yaralara ya da göz, burun deliği, anüs, vagina gibi yerlerine, özellikle de kuyruk altı ve koltuk altı gibi ter ve idrar ile bulaşık bölgelerine bırakırlar. Yaralardan veya bulundukları ortamdaki organik maddelerden beslenerek gelişimini tamamlayan larva konaktan ayrılarak toprağa düşer ve pupa haline gelir. Belirli bir süre sonra da pupadan erişkin sinekler çıkar. Pupadan çıkan erişkin sinekler sıcak yaz aylarında ve özellikle günün sıcak saatlerindd etkindirler.

Patogenez ve Klinik Bulgular: Myiasis olguları genellikle sıcak yaz aylarında görülür. Yapağı durumundan dolayı da özellikle koyunlar açısından büyük önem taşır. Deri lezyonları, idrar ve dışkı ile bulaşıklık veya bakteriyel dermatitis gibi olgular myiasise yatkınlık oluşturur. Sinek larvaları yaptıkları irritasyon ve salgıladıkları enzimlerle dokularda yıkımlara neden olurlar. Etkilenen dokularda ağrılı ülserler gelişebilir. Bakteriyel komplikasyonlar myiasisin toksemi ve dehidrasyon ile izleyen bir boyut kazanmasına neden olabilir. Lucilia türleri gibi fakültatif myiasis etkenleri çoğunlukla yaralarda yüzlek bir yerleşim gösterirken, obligat türlerde progresif, kavernöz ve iç dokulara penetre olabilen bir myiasis dikkati çeker. Enfeste hayvanlarda iştahsızlık, durgunluk, verim kaybı ve ileri durumlarda ölüm görülür.

Teşhis: Deride oluşan lezyonlarda larvaların görülmesi ile teşhise gidilir.

Korunma ve Kontrol: Hayvanların düzenli olarak kırkılması, temiz tutulması, deride oluşan yaraların hemen tedavi edilmesi, kastrasyon, kuyruk kesimi yaralarının, yeni doğanlarda göbek kordonunun kontrol altında tutulması enfestasyondan korunmada büyük önem taşır.

Halk Sağlığı Yönünden Önemi: Eksternal myiasis etkeni sinekler kötü hijyenik koşullarda insanlarda da myiasise neden olabilmektedir.

Cuticole Myiasis

Etken: Przhevalskiana silenus (genelde keçilerde, nadir olarak koyunlarda görülür).

Yaygınlığı: Dünya'da ve Türkiye'de yaygındır.

Morfoloji: Erişkin sinekler 8-14 mm büyüklüğünde olup, göğüsleri gri renkte, karınları ise mozaik görünümündedir. Ağız organelleri atrofiye olduğundan beslenemezler. Pupa döneminde depoladıkları besinlerle yaşamlarını (25 gün kadar) sürdürürler.

Gelişim Çemberi: Dişi sinekler yumurtalarını konağın genellikle arka bacak kıllarına yapıştırırlar. Yumurtadan çıkan birinci dönem larva (L1) deriyi deler ve deri altı bağ dokuyu kullanarak sırt bölgesine doğru ilerler. Birinci dönem larvalar ekim-kasım aylarında göç halindedirler. Aralık-şubat aylarında sırt bölgesine ulaşırlar. Larva deride küçük bir delik açar ve deri altında oluşturduğu nodül içerisinde gelişimini sürdürerek önce ikinci dönem larva (L2) daha sonra da üçüncü dönem larva (L3) haline gelirler. Yaklaşık 3 cm büyüklüğünde olan L3 deride açmış olduğu delikten dışarı çıkarak tıprağa düşer. Toprakta gelişen pupadan 1-3 ay içerisinde erişkin sinek çıkar. Toplam gelişim süreleri 10-12 ay kadardır. Erişkin sinekler daha çok haziran-ağustosaylarında görülürler. Özellikle günün sıcak ve güneşli saatlerinde etkindirler.

Patogenez ve Klinik Bulgular: Erişkin sinekler hayvanlarda şiddetli huzursuzluğa neden olurlar. Bu nedenle yeterince beslenemeyen hayvanlarda kilo kaybı ve verim düşüklüğü görülür. Hastalıkta asıl zararlı etkiler larvaların deri altına yerleştikleri dönemde dikkati çeker. Sırt derisi altında, özellikle lumbo-sakral bölgede yaklaşık 2 cm çapında olabilen, ortasında küçük bir delik bulunan nodüller şekillenir. Açılan deliklerde sarımsı-kırmızımsı yara kabukları oluşur. Larvanın içeride ölmesi ve nodülün diğer hastalık etkenleri ile komplike olması apse oluşumu, hatta anaflaksi ve ölüm ile sonuçlanabilir. Diğer taraftan delinen deriler sanayide tercih edilmediğinden önemli ekonomik kayıplar meydana gelir.

Teşhis: Sırt derisinde oluşan tipik nodüllerin ve larvaların görülmesi ile konur.

Cavicole Myiasis- Oestrosis

Etken: Oestrus ovis

Yerleşim yeri: Burun boşluğu, frontal sinüsler.

Morfoloji: Halk arasında "burun sineği" olarak da bilinirler. Erişkinleri 8-12 mm büyüklüğünde, gri renkte sineklerdir. Göğüs üzerinde küçük siyah lekeler, karın üzerinde de küçük siyah noktalar bulunur. Erişkinleri bir, iki hafta kadar yaşayabilir. Ağız organelleri atrofiye olduğundan beslenemezler. Koyun ve keçilerin burun boşluğunda parazitlenen larvaları kurtçuk şeklindedir.

 

Yaygınlığı: Dünya'da ve Türkiye'de yaygın olarak görülür.

Gelişim Çemberi: Larvipar olan dişi sinekler uçuş sırasında larvaları fışkırtarak hayvanların burun delikleri civarına bırakırlar. Buruna giren larvalar burun boşluğunda müköz sekresyonla beslenip gömlek değiştirerek L2 haline gelirler. Daha sonra da frontal sinüse geçerek L3 haline gelirler. Burada gelişen larvalar burun boşluğunu terk edip toprağa düşerler. Toprakta önce pupa, daha sonra da erişkin hale gelen sinekler pupadan çıkarak uçmaya başlarlar. Erkek sinekler çiftleştikten sonra ölürler. Toplam gelişim siklusları genellikle 1 yıl kadar sürer. Erişkin sinekler sıcak mevsimlerde ve günün özellikle sıcak, güneşli saatlerinde görülürler.

Patogenez ve Klinik Bulgular: Erişkin sinekler hayvanları huzursuz ederler. Larvalar daha çok koyunlarda, ender olarak da keçilerde burun boşluğunda ve frontal sinüslerde myiasise neden olurlar. Larvalar üzerlerindeki kitini dikenler ile burun mukozasını irrite ederek müköz salgıyı arttırırlar. Hayvanlarda kanlı da olabilen mukoprulent bir burun akıntısı, aksırık, baş sallama, burnu yere, duvarlara sürtme, diş gıcırdatma, solunum güçlüğü denge bozukluğu gibi belirtiler görülür. Rahat yem tüketemedikleri için hayvanlarda gelişme geriliği ve verim düşüklüğü şekillenir. Larvaların sinüslerde ölmesi, şiddetli allerjik reaksiyonlara, bakteriyel komplikasyona hatta ölümlere yol açabilir.

Teşhis: Klinik belirtilere göre ve larvaların görülmesiyle yapılır.

Kaynak; Yarsan, Ender., Koyun ve Keçi Hastalıkları.,Paraziter Hastalıklar.

Blog bölümünde Zeynel Veisoğlu tarafından yazılmıştır. Üyeliğini aldığında hesabına aktarım sağlanacaktır.